“Πολιτικές Στήριξης των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο ρόλος του Ευρωκοινοβουλίου” ήταν το θέμα της ομιλίας μου στην Εαρινή Σύνοδο της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων στη Δράμα.

Διαβάστε την ομιλία μου:

“Χαίρομαι που βρίσκομαι σήμερα ανάμεσα σε εκπροσώπους της παραγωγικής Ελλάδος για να σας παρουσιάσω τις πρωτοβουλίες και τις δυνατότητες που παρέχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Κυρίως όμως, είμαι εδώ για να ακούσω τους προβληματισμούς σας και να συζητήσουμε για πιθανές λύσεις στα ομολογουμένως πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα, ειδικά στις μέρες μας.

Καταρχήν θα ήθελα να δώσω μία συνοπτική περιγραφή των διαφόρων πολιτικών αλλά και των πηγών χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Δεν θα μείνω σε αυτά που χρηματοδοτούνται από πόρους που προέρχονται αποκλειστικά από τα διαρθρωτικά ταμεία, το ΕΣΠΑ όπως το γνωρίζουμε στην Ελλάδα, αλλά και από προγράμματα όπως το Horizon2020 ή από θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το δημοφιλές Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων. Θα δώσω λίγο παραπάνω έμφαση στο τελευταίο καθώς, όπως φαίνεται, σε σύγκριση τουλάχιστον με τα υπόλοιπα εργαλεία και προγράμματα, έχει τη μεγαλύτερη έως τώρα επιτυχία.

Εν συνεχεία, θα σας παρουσιάσω τις επιδόσεις της χώρας μας στα συγκεκριμένα ανταγωνιστικά πεδία αλλά θα επιχειρήσω να μοιραστώ μαζί σας και κάποιες προτάσεις για ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που φαίνεται να λειτουργούν επιτυχώς σε άλλες χώρες.

Θα ξεκινήσω λέγοντας πολύ συνοπτικά κάποια πράγματα για το γνωστό σε όλους μας ΕΣΠΑ και το πως αξιοποιείται έως τώρα στην Ελλάδα. Όπως πιθανόν γνωρίζετε, μέχρι στιγμής από τους πόρους για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, ελάχιστα προγράμματα, τέσσερα για να είμαι πιο συγκεκριμένη, έχουν τρέξει με στόχευση την επιχειρηματικότητα.

Και αυτά, αν και συγκέντρωσαν μεγάλη, σχετικά ζήτηση, κατά την άποψή μου σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες τις πραγματικής οικονομίας και είναι περισσότερο προσωρινές λύσεις με αμφίβολα βιώσιμα αποτελέσματα.

Πέραν αυτών, έχουν γίνει και ανακοινώσεις για άλλα προγράμματα αλλά επί της ουσίας, θέλω να σας αναφέρω απλά πως από όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα που τρέχουν στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένων και των ΠΕΠ που τα διαχειρίζονται οι περιφέρειες, το πρόγραμμα με τη χαμηλότερη απορρόφηση κονδυλίων, είναι το ΕΠΑνΕκ, δηλαδή το πρόγραμμα για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Νομίζω αυτό λέει πολλά και δεν θα επεκταθώ παραπάνω για να μην θεωρηθεί ότι κάνω φθηνή κριτική.

Θα κάνω και ένα πολιτικό σχόλιο και μία πρόβλεψη. Πανηγύριζαν στην αρχή του χρόνου από την κυβέρνηση για την υπερκάλυψη των στόχων της απορροφητικότητας του ΕΣΠΑ. Λέγανε μάλιστα ότι είμαστε εμείς κακοπροαίρετοι που δεν θέλαμε το καλό της χώρας όταν πιέζαμε και λέγαμε ότι κινδύνευαν να χαθούν πόροι. Λέμε μπράβο που πέτυχαν το στόχο. Η αγορά τι λέει; Έχετε δει εσείς τα χρήματα από το ΕΣΠΑ; Η αίσθησή μου  και βασικά η πληροφόρησή μου είναι ότι τα χρήματα αυτά είναι χρήματα από προηγούμενα έργα τα οποία είχαν έτοιμες δαπάνες και απλά τα ενέταξαν για να πιάσουν τους στόχους. Αλλά με την πραγματική οικονομία τι κάνουμε; Η πρόβλεψή μου είναι δυσμενής. Πιστεύω ότι με την πορεία που έχουν, θα υπάρχει σημαντική επιβράδυνση στην υλοποίηση του ΕΣΠΑ ειδικά σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενισχύσεις και πολύ φοβάμαι ότι αυτό θα επιφέρει άλλο ένα καίριο πλήγμα στο βαλλόμενο από παντού επιχειρηματικό κλάδο.

Έρχομαι τώρα στο κομμάτι των ευρωπαϊκών πολιτικών στήριξης της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας. Θα ήθελα προηγουμένως, ωστόσο, θα αναφερθώ σε κάτι που αποτελεί δική μου πεποίθηση παρακολουθώντας τα τελευταία χρόνια την Πολιτική Συνοχής και τα Διαρθρωτικά Ταμεία, ως μέλος της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης, αλλά και τις δράσεις στήριξης των SMEsως μέλος της Επιτροπής Ενέργειας, Βιομηχανίας και Έρευνας. Καλώς ή κακώς, η λογική των επιδοτήσεων εγκαταλείπεται.

Είτε λόγω των γνωστών αδυναμιών, όπως για παράδειγμα οι καθυστερήσεις, τα προβλήματα διαχείρισης από τα Κράτη Μέλη, ή η υπερβολική γραφειοκρατία, είτε γιατί απλά τα λεφτά δεν φτάνουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσεγγίζει πλέον την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας με άλλα κριτήρια. Για αυτό το λόγο προκρίνονται πλέον χρηματοδοτικά εργαλεία με τη συμμετοχή θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο με πολυετή τεχνογνωσία αλλά και διαθέσιμα προς επενδύσεις κεφάλαια.

Θα αναφερθώ εν συντομία ίσως στο πιο δημοφιλές πρόγραμμα στήριξης της καινοτομίας των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων που τρέχει υπό την αιγίδα του προγράμματος Horizon2020 για την Έρευνα και Ανάπτυξη, το SMEInstrument.

Το εργαλείο αυτό  χρηματοδοτεί με αρκετά άμεσο τρόπο τις καινοτόμες αλλά τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Λειτουργεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και έχει δύο διακριτές φάσεις χρηματοδότησης.

Στην πρώτη φάση, χρηματοδοτούνται επιχειρηματικά εγχειρήματα προκειμένου να αξιολογηθεί η βιωσιμότητά τους. Αυτά μπορεί να αφορούν είτε νεοφυείς επιχειρήσεις, είτε νέα προϊόντα ή υπηρεσίες για ήδη υφιστάμενες επιχειρήσεις. Τα χρήματα που δίνονται στη φάση αυτή είναι σχετικά λίγα, ύψους 50.000 ευρώ, ωστόσο η διαδικασία είναι αρκετά γρήγορη οπότε αξίζει κανείς να προσπαθήσει.

Στη δεύτερη φάση, χρηματοδοτούνται επιχειρηματικά δοκιμασμένες προτάσεις που χρειάζονται ενδεχομένως περαιτέρω ενίσχυση προκειμένου να αποκτήσουν κρίσιμη μάζα ή να καταστήσουν ένα προϊόν εμπορικά βιώσιμο σε μία νέα αγορά. Τα χρήματα εδώ είναι του φάσματος των 500.000 ευρώ έως και 2.5 εκατομμυρίων - ή και παραπάνω -  και το ύψος της χρηματοδότησης δύναται να φτάσει έως και το 100%.

Το συγκεκριμένο εργαλείο έχει σημειώσει σημαντική επιτυχία και είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό. Μάλιστα, είναι τόσο σημαντική η ζήτηση που υπάρχει από την αγορά, που τον Ιούλιο του 2016 αποφασίστηκε η αύξηση του διαθέσιμου προϋπολογισμού του προγράμματος από τα 385 εκ. στα 437.5 εκ. ευρώ.

Έρχομαι τώρα στο πλέον σημαντικό κατά την άποψή μου εργαλείο στήριξης της επιχειρηματικότητας που λειτουργεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, μέρος του αντίστοιχου Σχεδίου Γιούνκερ.

Για όσους δεν το γνωρίζετε, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων έχει ως αρχικό στόχο να κινητοποιήσει περί τα 315 δις ευρώ, χρησιμοποιώντας πόρους  τόσο απευθείας από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, όσο και από την ίδια την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Λειτουργεί σε δύο άξονες, τον άξονα των Έργων Υποδομών και Καινοτομίας (Infrastructure and Innovation Window) και τον άξονα στήριξης των Μικρομεσαίων επιχειρήσεων (SME Window). Σε ό,τι αφορά το τελευταίο, θα σταθώ και θα πω ότι είναι ίσως ο πιο αποδοτικός καθώς μέσα από τα χρηματοδοτικά σχήματα που ενισχύει, η απόδοση των επενδύσεων είναι μεγαλύτερη από ό,τι στα μεγάλα έργα υποδομών.

Ενδεικτικά σας αναφέρω τις επιδόσεις του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων με βάση τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία τους Νοεμβρίου.

Καταρχήν, έχουν εγκριθεί περί τα 217 δις ευρώ, ενώ επωφελούνται πάνω από 385.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ωστόσο ο αριθμός αυτός δεν αφορά αποκλειστικά σχέδια απευθείας χρηματοδότησης των ΜΜΕ. Είναι αυτονόητο ότι και σε μεγαλύτερα έργα υποδομών, και οι ΜΜΕ που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των ευρωπαϊκών οικονομιών επωφελούνται έμμεσα. 

Και εδώ όμως η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες γιατί έχει δομικές αδυναμίες λόγω του τραπεζικού της συστήματος αλλά και της αδυναμίας ή και της ολιγωρίας της κυβέρνησης να ορίσει Εθνική Αναπτυξιακή Τράπεζα για να μοχλεύσει χρήματα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων.

Εγώ από την πλευρά μου ωστόσο έχω επιχειρήσει να κάνω κάτι ιδιαίτερα καινοτόμο. Έχω υποβάλλει προς αξιολόγηση ένα πιλοτικό έργο το οποίο θα υλοποιήσει μία επενδυτική πλατφόρμα η οποία θα παρακάμπτει το τραπεζικό σύστημα και με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, θα διευκολύνει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω της διαδικασίας του crowd-funding. Η πρόταση αυτή βρίσκεται στο στάδιο της αξιολόγησης και περιμένω να έχω αποτελέσματά της στο τέλος του Ιουνίου. Θεωρώ ότι αν προχωρήσει θα είναι κάτι τρομερά καινοτόμο για την Ελλάδα που αντιμετωπίζει ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα.”