Με το να διαπιστώνουμε απλά το μέγεθος της ομολογουμένως άνευ προηγουμένου μεταναστευτικής κρίσης, δεν επιτυγχάνουμε πολλά ως προς την επίλυσή της και σίγουρα δεν καταφέρνουμε τίποτα ως προς το να ελαφρύνουμε την τραγωδία που ζουν όσοι την βιώνουν ως πρωταγωνιστές. Το πραγματικό ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να πασχίσουμε να δώσουμε απάντηση είναι προς τα που θα πρέπει η Ευρώπη να εστιάσει προκειμένου να πετύχει μία βέλτιστη λύση για το πρόβλημα.

Καταρχήν, η Ευρώπη φαίνεται ότι λαμβάνει πολλές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση ενός πολυσχιδούς προβλήματος, το οποίο έχει ρίζες και γενεσιουργά αίτια εκτός της ηπείρου μας. Ως εκ τούτου, οι πιθανότητες να μπορέσουμε να το διαχειριστούμε πλήρως, είναι μηδαμινές. Παράλληλα, το γεγονός ότι το πρόβλημα εκτείνεται πέρα από τα πολιτιστικά όρια της Ευρώπης δημιουργεί εξαιρετικές συνθήκες. Συνθήκες, οι οποίες πιθανότατα να είναι εκτός των δυνατοτήτων μας να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε.

Πιστεύω ότι η κρατούσα προσέγγιση που επιτάσσει την απόλυτη ελαχιστοποίηση των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη με την παράλληλη εγκατάσταση των μεταναστών όσο το δυνατόν πιο κοντά στις χώρες προελεύσεως τους, δημιουργεί ένα πλαίσιο για μία βιώσιμη λύση, τόσο για εκείνους που ήταν αρκετά άτυχοι για να βιώσουν το δράμα της μετανάστευσης αλλά και σε όσους το ζουν ως μάρτυρες στην καθημερινότητά τους.

Μία τέτοια προσπάθεια θα απαιτούσε συγχρονισμένες ενέργειες σε πολλαπλά μέτωπα, τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης.

Αρχικά, αναφορικά με τις μεταναστευτικές ροές από τη Συρία, η Τουρκία έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει προκειμένου να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει αλλά και να αξιοποιήσει τους πόρους που έχει πάρει. Ειδικότερα, η Τουρκία έχει λάβει μέχρι τώρα 4.5 δισ. ευρώ ως προενταξιακή ενίσχυση για την περίοδο 2014-2020. Επίσης θα εισπράξει επιπλέον 3 δισ. ευρώ, τα οποία θα πρέπει να χρησιμοποιήσει αποκλειστικά μέσα στα επόμενα δύο χρόνια για την φροντίδα 2.2 εκατομμυρίων Συρίων προσφύγων στη χώρα. Μένει να δούμε κατά πόσο τα χρήματα αυτά θα αξιοποιηθούν και κατά πόσο οι αποδεσμεύσεις των πόρων θα γίνονται με βάση την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.

Αναφορικά με την παραμονή των μεταναστών κοντά στις χώρες προέλευσής τους, έχουν συσταθεί δύο έκτακτα ταμεία τα οποία έχουν σκοπό να παράσχουν ενίσχυση σε γειτονικές χώρες που αποτελούν τις πηγές των μεταναστευτικών ροών. Τα ταμεία αυτά είναι, το Ταμείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αφρική και το Ταμείο MADAT (που σημαίνει ελπίδα) για τη Συρία. Το πρώτο, έχει σκοπό να ενοποιήσει πολλά μικρότερα προγράμματα προκειμένου να μοχλεύσει συνολικά 1.8 δισ. ευρώ στα οποία θα πρέπει συνεισφέρουν οικειοθελώς τα κράτη μέλη. Δυστυχώς οι έως τώρα συνεισφορές υπολείπονται σημαντικά. Το Ταμείο MADAT αρχικά χρηματοδοτείται από τις συνεισφορές 16 κρατών μελών, της UNICEF, του UNCHR και του Παγκοσμίου Προγράμματος Σίτισης. Έως και το Σεπτέμβριο του 2015, οι συγκεκριμένες συνεισφορές υπολείπονταν κατά 448.25 εκατομμύρια ευρώ και πολλά ερωτήματα εγείρονται για το κατά πόσον ο στόχος του 1 δισ. που έχει θέσει το Ταμείο εν τέλει θα επιτευχθεί.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν παραδείγματα των ενεργειών της Ε.Ε. πέρα από τα σύνορά της για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Εντός των συνόρων της , η Ε.Ε. κάνει ακόμα περισσότερα.

Καταρχήν, υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξουν οι κατανομές των διαρθρωτικών ταμείων σε εθνικό επίπεδο. Έως τώρα, η Ιταλία έχει ήδη υποβάλει επίσημα αίτημα και υπάρχει αρχική θετική προδιάθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει δράσεις και έργα με στόχο τη στήριξη των προσφύγων και των μεταναστών ώστε να μη δημιουργηθούν «γκέτο». Η προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες θα μπορούσε να επιτευχθεί ακόμη και μέσω της βελτίωσης των εργασιακών τους δυνατοτήτων.

Αναφορικά με τον αντίκτυπο της μεταναστευτικής κρίσης σε εθνικό επίπεδο, ένα άλλο σημαντικό βήμα, αποτελεί η δήλωση του Πρόεδρου Juncker στο Στρασβούργο στις 27 Οκτωβρίου, ότι τα έκτακτα έξοδα που πραγματοποίησαν τα κράτη-μέλη για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, θα πρέπει να εξαιρούνται από τα κριτήρια του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. «Συνεπώς», σημείωσε, «η κάθε χώρα θα πρέπει να αξιολογείται ανεξάρτητα και όλα τα περιθώρια ευελιξίας σχετικά με τη συμμόρφωση στο Σύμφωνο να εξαντλούνται».

Σχετικά με πρόσθετους πόρους που δύνανται να διατεθούν στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει 1.5 δισ. ευρώ που έχει προτείνει η Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου, μέσω του Μηχανισμού Ευελιξίας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά η μεταναστευτική κρίση. Επίσης προβλέπεται συνολικά ένα πόσο άνω των 145 εκατομμυρίων από πρόσθετους πόρους που διατίθενται μέσω των Ταμείων Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης καθώς και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας. Οι πόροι αυτοί αθροίζονται στις αρχικές κατανομές των 4.8 δισ. ευρώ που έχουν ορισθεί για την περίοδο 2014-2020 στα προαναφερθέντα Ταμεία.

Τέλος, μία καινοτομία που έχει εφαρμοστεί στα χρηματοδοτικά εργαλεία που έχουν χρησιμοποιηθεί στη μάχη για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, αποτελεί η έγκριση ενός δανείου ύψους 120 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τη χρηματοδότηση ενός κέντρου φιλοξενίας μεταναστών στο γερμανικό κρατίδιο του Bradenburg. Το έργο αυτό αναμένεται να παρέχει στέγη σε αιτούντες άσυλο που θα έρχονται στην περιοχή και οι οποίοι αναμένονταν να φτάσουν τους 30.000 για το 2015.

Κατά πόσο οι παραπάνω πρωτοβουλίες επαρκούν προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αποτελεσματικά, μένει να το δούμε.

Εξάλλου, οι μεταναστευτικές ροές φαίνονται να υποχωρούν κυρίως λόγω του χειμώνα αλλά αναμένεται να ενταθούν σύντομα. Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η αντίδραση της Ε.Ε. ήταν καθυστερημένη. Δεδομένου ότι η Ευρώπη αποτελεί τον κύριο προορισμό των μεταναστευτικών ροών, θα έπρεπε να είχαμε αντιδράσει νωρίτερα. Ωστόσο, πιστεύω πως αν και με καθυστέρηση, η Ε.Ε. κάνει πάρα πολλά σε σύγκριση για παράδειγμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπρόσθετα, χωρίς τη συμβολή της Ε.Ε., θεωρώ δεδομένο πως ορισμένες χώρες στο νότιο τμήμα της ηπείρου, όπως η Ελλάδα, θα είχαν ήδη καταρρεύσει δίχως την αλληλεγγύη και τον επιμερισμό του βάρους, με τα υπόλοιπα κράτη μέλη.