Οι εκλογές έρχονται και ο φόβος για την άνοδο των κόμματων που βασίζονται στο λαϊκισμό  είναι διάχυτος στην Ευρώπη. Είναι όμως αυτό κάτι νέο; Η απάντηση είναι πως όχι. O λαϊκισμός υπάρχει όσο υπάρχουν αυταρχικά καθεστώτα. Έντεκα στις τριάντα τρεις χώρες της ΕΕ έχουν κυβερνήσεις που περιλαμβάνουν λαϊκιστές και σε άλλες τέσσερις χώρες, οι λαϊκιστές προσφέρουν κοινοβουλευτική υποστήριξη στις κυβέρνησεις. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται στην  πρόσφατη μελέτης για το Δείκτη Αυταρχικού Λαϊκισμού του Σουηδικού think tank Timbro για το 2019. Πάνω από τα μισά από τα κόμματα που χαρακτηρίζονται από τη μελέτη ως αυταρχικά έχουν ιδρυθεί πριν από το 2000. Ποια είναι τα κοινά χαρακτηριστικά τους; Είναι αριστερά ή δεξιά; Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι ότι παρουσιάζουν την πολιτική ως μια σύγκρουση μεταξύ ενός λαού και μιας διεφθαρμένης ελίτ. Και ότι αυτοί οι λαϊκιστές είναι οι αποκλειστικοί και γνήσιοι εκπρόσωποι του λαού ενάντια στη διεφθαρμένη ελίτ. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η έλλειψη ανοχής τους στις δημοκρατικές διαδικασίες. Αυτό εκφράζεται ως έλλειψη σεβασμού για την κατανομή των εξουσιών, ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά των φιλελεύθερων δημοκρατιών.Είναι αυτό που οι συγγραφείς τους βιβλίου «Πώς πεθαίνουν οι Δημοκρατίες», Ντανιέλ Ζίμπλατ και Στίβεν Λεβίτσκι περιγράφουν  ως έλλειψη θεσμικής ανοχής . Σύμφωνα με τους συγγραφείς , οι λαϊκιστές εγκαταλείπουν τη θεσμική ανοχή για να εφαρμόσουν μία στρατηγική  νίκης με κάθε απαραίτητο μέσο. Κάτι τέτοιο δεν περιλαμβάνει κανένα σεβασμό στις δημοκρατικές διαδικασίες ή όπως περιγράφει η μελέτη του Timbro: εφαρμογή του κανόνα της ισχύος της πλειοψηφίας χωρίςκαθυστερήσεις. Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι το όραμα για ένα κράτος με ισχυρή πυγμή. Η αιτιολόγηση για τη δημιουργία ενός κράτους με πυγμή είναι είτε ο αγώνας ενάντια στην ελίτ, ή ακόμα χειρότερα, ο αγώνας εναντίον μιας μειοψηφίας που έχει στοχοποιηθεί από τους λαϊκιστές. Συμμερίζομαι την άποψη που  υποστηριζει και η μελέτη αυτή  ότι «τα κόμματα αυτά είναι εδώ για να μείνουν». Θα μπορούσαμε όμως να πούμε ότι η εμφάνισή τους συνδέεται με την αυξημένη κυκλοφορία πλαστών ειδήσεων/fake news; Ποια είναι η σχέση μεταξύ ψεύτικων ειδήσεων και αυταρχικών λαϊκιστών; Οι ψεύτικες ειδήσεις ακολουθούν μία προσέγγιση  των γεγονότων που πατάει κυρίως στο συναίσθημα, το θυμικό  ούτως ώστε να ενισχυθεί το αφήγημα της πάλης ενάντια σε στην «ελίτ». Μια πάλη ενάντια στο κατεστημένο. Η ειρωνεία είναι ότι οι ίδιοι αυτοί οι αυταρχικοί λαϊκιστές καταλήγουν να γίνονται το καταπιεστικό κατεστημένο που είχαν υποσχεθεί να καταργήσουν. Καταλύτης σε αυτή τη διαδικασία είναι η φθίνουσα εμπιστοσύνη στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης τα οποία εκλαμβάνονται ως μέρος του κατεστημένου. Το φαινόμενο των ψεύτικων ειδήσεων είναι πολύ παλιό, για παράδειγμα τον 1ο αιώνα, η δήθεν αυτοκτονία του Μάρκου Αντωνίου ήταν μια ψευδής είδηση . Αλλά τι κάνει τα ψεύτικα νέα στις μέρες μας τόσο ισχυρά; Η τεχνολογία επέτρεψε τη συλλογή ενός μεγάλου όγκου δεδομένων, τα οποία, σύμφωνα με τον Tim Cook, «εργαλιοποιούνται εις βάρος μας ως όπλα μας με στρατιωτική ακρίβεια». Η τεχνολογία αυτή έχει δημιουργήσει αλγόριθμους που προγραμματίζουν το περιεχόμενο που καταναλώνουμε προκειμένου να ακούμε μόνο τα πράγματα που μας ενδιαφέρουν. Αυτό, στην πολιτική, δημιουργεί αναπόφευκτα αυτό που οι πολιτικοί αναλυτές αποκαλούν «echo chambers», δηλαδή απομονωμένους εικονικούς χώρους, όπου επαναλαμβάνονται οι ίδιες ιδέες και που δεν οδηγούν σε πραγματική ανταλλαγή απόψεων σε κανένα επίπεδο πολιτικού λόγου. Αντί για μια πληθώρα ιδεών, η τεχνολογία χτίζει πολωμένα ιδεολογικά σιλό, τα οποία τροφοδοτούνται από πλαστέςειδήσεις. Κατανοούν όμως οι πολίτες ότι αυτό το πρόβλημα επιδεινώνεται; Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 83% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι οι ψεύτικες ειδήσεις αποτελούν απειλή για τη δημοκρατία, ενώ το 73% των χρηστών του διαδικτύου ανησυχεί για την ηλεκτρονική παραπληροφόρηση κατά την προεκλογική περίοδο. Ειδικά στην Ελλάδα, περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες πιστεύουν ότι κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα αντιμετωπίζουν μια πληροφορία που είτε τους παραπλανά για την πραγματικότητα είτε είναι ψεύτικες ειδήσεις. Αλλά όπως είπε ο Τσόρτσιλ: «Ένα ψέμα έχεις διασχίσει το μισό πλανήτη πριν καν η αλήθεια προλάβει να βάλει το παντελόνι της». Τι μπορούμε να κάνουμε; Η Επιτροπή έλαβε κάποια γενναία μέτρα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Υπάρχουν πολλά όμως που μπορούμε να κάνουμε ακόμα. Οι ισχυροί παίκτες  της αγοράς των ψηφιακών μέσων, όπως η Google, το Facebook και το Twitter, σύμφωνα με την τελευταία δήλωση της Επιτροπής σχετικά με τον Κώδικα Ορθής Πρακτικής κατά της παραπληροφόρησης, υπολείπονται σημαντικά στους στόχους που έχουν αποδεχθεί. Αλλά δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο στις επιχειρήσεις για να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους. Αυτό το μήνα, όπως ανακοίνωσε η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, περιμένουμε να τεθεί σε εφαρμογή το σύστημα ταχείας ειδοποίησης να παρέχει ειδοποιήσεις σχετικά με εκστρατείες παραπληροφόρησης σε πραγματικό χρόνο μέσω μιας ειδικής τεχνολογικής υποδομής. Αλλά η δημοκρατία είναι για τους πολίτες. Επιτρέψτε μου να παραθέσω κάποιες προτάσεις για το πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε καλύτερα τους ανθρώπους και όχι μόνο να αντιμετωπίσουμε τα ψεύτικα νέα, αλλά να αντιμετωπίσουμε και τον λαϊκισμό στις ρίζες του. Επενδύοντας στους ανθρώπους. Ξεκινώντας από την επόμενη γενιά πολιτών, πρέπει να ενθαρρύνουμε έναν μηχανισμό κοινωνικής κινητικότητας. Πρέπει να προσθέσουμε έναν πυλώνα στο Erasmus που θα απευθύνεται σε μαθητές γυμνασίου, με έμφαση στην αύξηση της ανοχής και στην ενθάρρυνση της ανταλλαγής απόψεων σε όλα τα επίπεδα. Ενδυναμώνοντας στους ανθρώπους. Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ως εργαλείο διεύρυνσης της γνώσης των ανθρώπων και όχι ως περιορισμού των ενδιαφερόντων τους. Πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να απελευθερωθούν από την ιδεολογική τους απομόνωση. Επανεκπαιδεύοντας τους ανθρώπους. Στην αρχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, πρέπει να προετοιμάσουμε τους πολίτες και τις επιχειρήσεις μας για να είμαστε ανθεκτικοί στο ταχέως μεταβαλλόμενο τοπίο των θέσεων εργασίας. Οι άνθρωποι εναντίον των ρομπότ είναι το επόμενο αφήγημα στο οποίο θα επενδύσει ο λαϊκισμός . Αυτοέλεγχος της πολιτικής ηγεσίας. Στη Γερμανία, τα δημοκρατικά κόμματα, συμφώνησαν να μην χρησιμοποιούν bots κατά τη διάρκεια πολιτικών εκστρατειών. Το μόνο κομμα που αντιστάθηκε στην ιδέα ήταν η άκρα δεξιά, το κόμμα Alternative für Deutschland. Είναι καιρός να ενδυναμώσουμε τους πολίτες, είναι καιρός να θυμηθούμε ότι είμαστε όλοι ανθρώπινα όντα. Και μπορούμε να συνδυάσουμε τη νοημοσύνη μας, τη συναισθηματική μας νοημοσύνη και τη φυσική μας νοημοσύνη για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στην καθημερινότητά μας, τι συμβαίνει στη χώρα μας, τι συμβαίνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είμαστε οι πολίτες που έχουμε  τον τελευταίο λόγο.   * Το κείμενο είναι η ομιλία της στο Forum των Δελφών όπου συμμετείχε στη σχετική συζήτηση που οργάνωσε η Κομισιόν μαζί με την Επίτροπο για την Ψηφιακή Οικονομία και Κοινωνία Μαρίγια Γκαμπριέλ. 

Πηγή: http://myportal.gr/164061-2/